Triathlon – co to jest, dystanse. Moda czy ciekawy sport?

Nie dziwi to, że jest dyscypliną, która wszechstronnie rozwija. Nie szokuje, że największą radość daje samo przygotowanie się do zawodów. Zastanawia jednak, że do triathlonu – bądź co bądź jednej z bardziej wymagających aktywności sportowych – przystępuje coraz więcej osób. Czy to dobrze? Na czym dokładnie polega triathlon? Jak się do niego przygotować, by sobie nie zaszkodzić? Pogadajmy!

Hej, zanim przejdziesz dalej, pamiętaj, że ten tekst nie może zastąpić konsultacji ze specjalistą. Mądry triathlonista to taki, który dba o swoje bezpieczeństwo. W razie wątpliwości – skonsultuj je z lekarzem, fizjoterapeutą lub trenerem.

Co to triathlon?

Triathlon to nic innego, jak wyścig wytrzymałościowy składający się z trzech dyscyplin: pływania (zazwyczaj open water), jazdy na rowerze i biegania. Można go realizować na różnych dystansach (ale o tym za chwilę). Osoby, które biorą udział w triathlonie, chcą osiągnąć jak najlepszy czas ukończenia trzech dyscyplin łącznie – wliczając w niego tzw. „strefę zmian”, czyli wyjście z wody i przejście na rower, a później – do biegu.

Sportowcy uprawiający triathlon trenują zarówno wytrzymałość, jak i siłę, i szybkość. Ogromną rolę odgrywa tu również przygotowanie psychiczne i odporność na stres – zwłaszcza w pływaniu na otwartych wodach.

Historia triathlonu – czyli gdzie tak właściwie zaczął się trójbój

Jak to bywa w przypadku sportów mających również charakter zjawisk społecznych (a triathlon bez wątpienia taki charakter ma), ich ewolucję jako odrębnej dyscypliny trudno precyzyjnie zarysować. Przyglądnijmy się jednak paru ważnym momentom kształtującym obraz współczesnego trójboju.

Prapoczątki triathlonu, czyli wyścigi we Francji

Scott Tinley historyk triathlonu i autor wielu opracowań z zakresu tej dyscypliny wskazuje, że narodziny triathlonu można datować na początki XX wieku. Miało się to odbywać we Francji, skąd pochodzi najwcześniejszy opis wydarzenia „Les Trois Sports” (czyli Trzy Sporty) – składało się z biegu, jazdy na rowerze i segmentu kajakowego. Przez wiele lat to właśnie we Francji odbywały się kolejne zawody Trzech Sportów na różnych dystansach. Ówczesny „triathlon” pozostawał jednak w cieniu innych sportów i nie cieszył się dużą popularnością.

Triathlon w Stanach Zjednoczonych

Zmianę przyniosły lata 70. XX wieku. Pierwsze współczesne zawody triathlonowe odbyły się w San Diego w Kalifornii i to właśnie tam – wyścig po wyścigu – rozwijał się triathlon, by w końcu dwóch członków klubu sportowego San Diego Track Club – Jack Johnstone i Don Shanhan (oczywiście po wielu formalnych zawirowaniach) – mogło już oficjalnie posłużyć się tą nazwą. Jej autorzy wzorowali się na schemacie tworzenia nazw wydarzeń sportowych składających się z wielu dyscyplin. Słowo zbudowane było z greckiego liczebnika i pochodzącej także z tego języka końcówki „athlon”.

Trójbój w Europie

A co z triathlonem na starym kontynencie? Pierwszy europejski triathlon odbył się w Czechosłowacji latem 1980 roku. Później, jak wskazuje Gasquet Frank w książce „20 lat pasji! 20 lat triathlonu!” wyścig odbywał się w Holandii, Belgii i Niemczech Zachodnich.

Triathlon stawał się coraz bardziej popularny (choć relacje z zawodów w mediach wciąż były nikłe). Naturalnie pojawiła się więc potrzeba utworzenia organizacji sportowej, która regulowałaby zasady wyścigów.

Pierwszą próbą jej utworzenia było powstanie Triathlon Federation International (TFI) – składała się z 22 członków, z których większość to federacje europejskie. Już tu pojawiły się próby zdominowania organizacji, TFI nie utrzymało się długo.
Pod koniec lat 80. XX wieku w Vancouver w Kanadzie powstała Międzynarodowa Unia Triathlonu (ITU).

To teraz parę słów wyjaśnienia – w świecie triathlonu mamy dwóch ważnych graczy.

Międzynarodowa Unia Triathlonu

Pierwszy z nich to wspomniana już Międzynarodowa Unia Triathlonu (obecnie znana jako World Triathlon). Sankcjonuje i organizuje World Triathlon Series oraz wyścigi World Triathlon Cup (prowadzi też parę dodatkowych aktywności, zainteresowanych odsyłamy na stronę internetową organizacji).

World Triathlon Corporation (WTC)

WTC to prywatna firma, która zatwierdza i organizuje wyścigi Ironman (czyli najbardziej wymagającą wersję triathlonu).

Triathlon – jakie dystanse?

Zanim odpowiemy na to pytanie, warto wyjaśnić, czym różni się triathlon olimpijski od Ironmana?

Triathlon olimpijski jest mniej wymagający. To 1,5 km pływania, 40 km jazdy na rowerze i „tylko” 10 km biegu (występuje również wersja sprinterska – o połowę krótsza, oraz super sprinterska – jeszcze bardziej skrócona).

W pełnym Ironmanie uczestnicy płyną 3,8 km, jadą rowerem aż 180 kilometrów oraz biegną cały maraton – 42,195 km. Ironman – oprócz pełnej wersji – może być realizowany w 3 wariantach:

1/8 Ironmana

475 metrów pływania, 22,5 km jazdy rowerem, 5,25 km biegu

1/4 Ironmana

950 metrów pływania, 45 km jazdy rowerem, 10,55 km biegu

1/2 Ironmana (określany również jako 70.3 – od liczby mil)

1,9 km pływania, 90 km jazdy rowerem, 21,2 km biegu

Zasady zawodów triathlonowych

Zasady triathlonu są ustalone i spisane. Za każdym razem warto je sprawdzić na stronie organizatora wydarzenia, przeczytać kilka razy i „opracować”, czyli przygotować sobie plan ich realizacji. Oto najważniejsze z triathlonowych zasad.

Triathlon – zasady dotyczące bezpieczeństwa

Uczestnicy mają obowiązek:

noszenia kasku rowerowego podczas całej fazy jazdy na rowerze;
stosowania się do zasad ruchu drogowego, jeśli trasa rowerowa prowadzi po otwartych drogach;
pływania w wyznaczonym obszarze, noszenia pianki (jeśli temperatura wody na to pozwala) i przestrzegania instrukcji ratowników;
przestrzegania regulaminu zawodów.

Triathlon – strefa zmian – zasady

Zawodnicy muszą:

umieścić swój sprzęt w wyznaczonej strefie zmian tak, by nie przeszkadzał innym zawodnikom;
przed rozpoczęciem jazdy na rowerze założyć i zapiąć kask. Kask można zdjąć dopiero po zakończeniu jazdy i wejściu do strefy zmian;
zabrania się jeżdżenia na rowerze w strefie zmian – rower trzeba prowadzić aż do wyjścia z tej strefy.

Triathlon – drafting (czyli jazda w cieniu aerodynamicznym)

W wielu zawodach jest zabronione jeżdżenie na rowerze w cieniu aerodynamicznym innego zawodnika (tzw. drafting). Zawodnicy muszą zachować określoną odległość od siebie (zazwyczaj 7-12 metrów). UWAGA: za nieprzestrzeganie tej zasady może grozić kara.

Triathlon – drafting (czyli jazda w cieniu aerodynamicznym)

Oznaczenia trasy na zawodach triathlonowych

Zawodnicy muszą dokładnie przestrzegać trasy wyznaczonej przez organizatorów. Skracanie trasy lub pomijanie odcinków może skutkować dyskwalifikacją.

Numer startowy podczas wyścigu

Numer startowy musi być widoczny przez cały czas trwania zawodów. W trakcie biegu numer musi być umieszczony z przodu, a podczas jazdy na rowerze z tyłu.

Zasady fair play

Wszyscy zawodnicy powinni zachowywać się fair play wobec siebie.

Pomoc z zewnątrz na zawodach triathlonowych

Zawodnikom nie wolno przyjmować pomocy z zewnątrz, z wyjątkiem sytuacji awaryjnych, takich jak pomoc medyczna. Naruszenie tej zasady może prowadzić do dyskwalifikacji.

Limity czasowe

Zawody triathlonowe często mają ustalone limity czasowe dla poszczególnych etapów oraz dla całości. Zawodnicy muszą ukończyć każdy etap w określonym czasie, aby kontynuować rywalizację.

Zasady dotyczące sprzętu

Każdy etap ma określone wymagania dotyczące sprzętu, którego można używać. W przypadku rowerów mogą obowiązywać ograniczenia dotyczące typu roweru czy jego wyposażenia.

Dla kogo jest triathlon?

Bardzo chcielibyśmy napisać, że „dla każdego”, ale to nie prawda. Udział w triathlonie powinien być poprzedzony solidnym przygotowaniem (treningiem) oraz badaniami lekarskimi. Niestety wśród triathlonowych historii sporo jest tych, gdzie udział w wyścigu zamiast pomóc – zaszkodził. Niektóre z nich – mimo że nic na to nie wskazywało – kończyły się tragicznie.

Joanna Kabat-Kaperska (z Kliniki Nefrologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych PUM w Szczecinie) na łamach „Medycyny sportowej” w artykule Triathlon – czy jest bezpieczny dla każdego? pisze, że „ryzyko zgonu podczas zawodów triathlonowych może być około 2 razy większe niż podczas biegu ulicznego, zaś skuteczność reanimacji znacząco mniejsza, a aktualnie obowiązujące przepisy nie chronią starszych sportowców amatorów przed ryzykiem utraty zdrowia i życia, gdyż wykonanie badań lekarskich pozostawia się do dobrowolnej decyzji każdego uczestnika imprezy sportowej”.

Kto zatem może myśleć o udziale w pierwszym triathlonie?

Osoby, które skonsultowały to z lekarzem i fizjoterapeutą oraz potwierdziły zdrowie w badaniach
Osoby, które prowadzą regularną aktywność fizyczną
Osoby, które potrafią pływać (to warunek konieczny!)
Osoby, które mają świadomość, jak ważne jest przygotowanie ciała i psychiki do udziału w triathlonie (to krytyczny etap, którego nie można pominąć)

Rodzaje/warianty triathlonu – na co zwrócić uwagę?

Rodzaje i warianty triathlonu omówiliśmy powyżej. Jeśli decydujesz się na udział w wyścigu po raz pierwszy – najlepiej znaleźć ten odbywający się jak najbliżej miejsca, w którym mieszkasz: w wolnej chwili będziesz mógł wybrać się na trening open water w jeziorze, w którym będziesz pływał podczas wyścigu, logistyka także będzie prostsza.

W Polsce możecie spróbować każdego z rodzajów triathlonu. Ważniejsze zawody to Ironman Gdynia, Enea Ironman 5150 Warsaw, Castle Triathlon Malbork, Triathlon Poznań, Triathlon Sieraków, Ocean Lava Triathlon Polska, Triathlon Mietków, Susz Triathlon, JBL Triathlon Sopot, Triathlon Rzeszów:

Jak zacząć przygodę z triathlonem?

Przede wszystkim daj sobie czas i luz – udział w triathlonie jest ostatnim (i stosunkowo krótkim w porównaniu z przygotowaniem) momentem wielu miesięcy treningów. Żeby chciało się do nich wracać, powinny cieszyć i dostarczać sporą dawkę sportowych endorfin.

Jak zacząć przygodę z triathlonem?

Wybierz zawody, w których chcesz wziąć udział, wykup pakiet startowy (pamiętaj także o wykupieniu licencji wydawanej przez Polski Związek Triahlonu).
Skonsultuj sprawę z lekarzem i fizjoterapeutą.
Przygotuj plan treningowy (może pomóc Ci w tym trener), ale zostaw w nim miejsce na luz – spontaniczny rower ze znajomymi czy wypad na SUP-y czasami będzie lepszym „treningiem” niż robienie kolejnych podjazdów lub basenów.
Jeśli decydujesz się na długi dystans (Ironman) koniecznie bądź pod opieką specjalistów (trenera, dietetyka, lekarza sportowego).
Trenuj – odpoczywaj, trenuj – odpoczywaj.
Rób notatki, zdjęcia – po czasie świetnie wspomina się przygotowania i obserwuje postęp. ☺

Jak się ubrać na zawody triathlonowe?

Tu ścieżki są dwie: albo wybieracie jeden strój na wszystkie trzy dyscypliny (możecie taki kupić w ATTIQ), albo zmieniacie go na kolejnych etapach.

Strój na cały triathlon

Triathlon suit to najbardziej popularny strój na triathlon. Jest wygodny, szybko schnie i można go nosić przez cały czas trwania zawodów, co pozwala zaoszczędzić czas w strefach zmian. Jednoczęściowy daje lepszą aerodynamikę i mniej przeszkadza podczas pływania, dwuczęściowy łatwiej założyć i zdjąć oraz lepiej sprawdza się w toaletach podczas długich dystansów.

Stroje na kolejne etapy

Pływanie

Pianka - Jeśli temperatura wody jest niska (poniżej 24-25°C), można nosić piankę. W piance super jest to, że daje dodatkową wyporność i ochronę przed zimnem.
Czepek - Czepek dostarczony przez organizatorów jest obowiązkowy (można także nosić własny czepek pod spodem).
Okulary pływackie - Koniecznie sprawdzone wcześniej, odporne na przeciekanie.

Rower

Kask - Obowiązkowy na każdym etapie rowerowym (także podczas naprawiania awarii na trasie).
Buty rowerowe - Jeśli używasz pedałów zatrzaskowych, buty rowerowe z systemem SPD są konieczne. Można też używać zwykłych butów sportowych w połączeniu z pedałami platformowymi.
Okulary przeciwsłoneczne - Chronią oczy przed słońcem, wiatrem i owadami
Strój rowerowy - Można założyć spodenki kolarskie i koszulkę kolarską. Spodenki powinny mieć wkładkę, która zapewni komfort podczas jazdy (choć na krótszych dystansach spokojnie można z nich zrezygnować)

Bieg

Buty do biegania - Sprawdzone, „rozbiegane”, absolutnie nie nowe!
Czapka lub daszek - Ochrona przed słońcem, szczególnie w gorące dni.
Skarpetki - Lekkie, techniczne skarpetki, które zapobiegają otarciom i odprowadzają wilgoć.

Dodatkowe akcesoria

Zegarek sportowy - Może pomóc w monitorowaniu tempa, tętna i czasu.
Pas na numer startowy - Ułatwia przypięcie numeru startowego i jego zmianę z tylnej strony na przednią podczas zmiany z jazdy na rowerze na bieg.
Bidony i żele energetyczne - Warto zabrać ze sobą bidony z napojami izotonicznymi oraz żele energetyczne, aby utrzymać odpowiedni poziom nawodnienia i energii.

Decyzja o udziale w triathlonie często jest podejmowana zbyt pochopnie. Nie chcemy Was od niej odciągać, raczej zachęcić do tego, by podchodzić do niej „na spokojnie”. Przemyślany, ułożony trening triathlonowy, a na jego końcu zawody, mogą być jednymi z piękniejszych sportowych wydarzeń w życiu. Warto się nimi cieszyć i przeżywać je bez kontuzji, lęków czy dodatkowego stresu.

Powiązane posty